Dure komma's

Een zuivelproducent in de Amerikaanse staat Maine moet tientallen werknemers misschien alsnog betalen voor vier jaar overwerk. Reden: een ontbrekende Oxford comma in de wettekst. Een soortgelijke komma kostte een Brit het leven nadat zijn rechters er eentje vonden in een tekst uit 1351.

De vuistregel voor het gebruik van komma's in opsommingen is dat ze alleen gebruikt moeten worden als de betekenis van de zin anders onduidelijk wordt.

Ik ging uit eten met mijn ouders, Jan en Marie.

Tenzij Jan en Marie de ouders zijn, is een komma na Jan wenselijk.

Overwerk

In het Engels wordt een dergelijke komma ook wel Oxford comma genoemd. Die komma ontbreekt in een wet in de staat Maine over overwerk. De wet bepaalt dat voor overwerk anderhalf maal het gewone uurloon betaald moet worden. Maar zoals wel vaker in wetten zijn er uitzonderingen op die regel. En in de opsomming van de uitgezonderde werkzaamheden gaat het hier mis.

The canning, processing, preserving, freezing, drying, marketing, storing, packing for shipment or distribution of: [lijst producten]

De discussie draait om het stukje packing for shipment or distribution. Moeten we dit lezen als packing for shipment en packing for distribution, of gaat het om packing for shipment en om distribution? Voor de chauffeurs van het bedrijf is dat een wezenlijk verschil. Zij vinden dat hun werk, de distributie, niet in de lijst met uitzonderingen staat en dat hun overuren dus betaald moeten worden tegen het overwerktarief. Anders had de wetgever wel een komma gezet achter “shipment”, redeneren ze.

Daar hebben ze zeker een punt. De staat heeft een richtlijn voor het opstellen van wetteksten. Daarin staat nadrukkelijk dat er geen komma hoort tussen het voorlaatste en laatste item in een opsomming. De rechter ging daar in mee en oordeelde dat de rechtszaak door mag gaan. Wordt vervolgd, dus.

De strop

Een klassieke komma is er een in de Engelse wet over hoogverraad, de Treason Act uit 1351. In 1916 stond ene Roger Casement terecht wegens het heulen met de vijand. Hij was een Ierse nationalist en had in Duitsland onder meer gesprekken gevoerd met Duitse regeringsfunctionarissen.

If a man be adherent to the king’s enemies in his realm, giving to them aid and comfort in the realm or elsewhere […]

Zo luidde volgens de aanklager de oeroude wettekst. Wacht even, zei de advocaat: dan moet het aanhangen van de vijand gebeuren in his realm! Het or elsewhere had volgens hem alleen betrekking op de aid and comfort – anders had er wel een komma gestaan. De rechters togen naar het archief, bogen zich met een vergrootglas over het originele document, en vonden een schuine streep voor het or elsewhere. Zo'n schuine streep was de voorloper van onze komma – typografen noemen de slash nog wel eens Duitse komma. Casement werd ter dood veroordeeld en opgehangen.

Parol evidence

De meesten van u zullen niet dagelijks wetteksten opstellen. Maar wellicht heeft u wel veel te maken met contracten of andere juridische teksten. Het beste laat u die vertalen door een bureau dat zich graag buigt over dat nietige leesteken! Bedenk ook dat in het Angelsaksische recht geldt dat er staat wat er staat (de parol evidence rule), ook al blijkt uit andere documenten dat er iets anders bedoeld wordt. Onze beëdigde vertalers weten er alles van.