Taaladvies

Op deze pagina bouwen we aan een archief van taaltips.

Aaneenschrijven, streepje of spatie?
Achternamen met 'van'
De of het modem
Een of één?
Euro, euro's, euro, euros?
Google dat woord!
On line, on-line of online?
Updaten, updatete, geüpdatet...

Mocht je een specifieke taalvraag hebben, bel dan met een van onze projectmanagers: bel vertaalbureau 020-5141560.

Aaneenschrijven, streepje of spatie?

Wellicht het lastigste spellingsprobleem. Er zijn weinig zaken waar mensen zo over twijfelen als over de schrijfwijze van lange samenstellingen en samenstellingen met vreemde woorden.

Een paar vuistregels:
- Wees niet bang voor lange woorden
- Wees niet bang voor zgn. klinkerbotsing
- Samenstellingen met afkortingen, cijfers of symbolen: streepje
- Gebruik een streepje als de leesbaarheid in het gedrang komt.

We hebben hier enkele voorbeelden uitgewerkt.

Zie ook on line, on-line of online?

Zie ook Signalering onjuist spatiegebruik (SOS)

Achternamen met 'van'

De juiste schrijfwijze van eigennamen is niet altijd vanzelfsprekend. Wat doe je met het voorvoegsel van en hoe zit het met een dubbele naam? Kijk even naar onderstaande voorbeelden.

De heer Van den Broek
De heer Peter van den Broek
De heer P. van den Broek
Edwin de Roy van Zuydewijn
De heer De Roy van Zuydewijn

Je ziet dat Van alleen een hoofdletter krijgt als er geen naam, of letter van een naam, aan vooraf gaat. Deze regel geldt ook voor een combinatie van achternamen: wanneer een vrouw de naam van haar echtgenoot samen met haar meisjesnaam gebruikt wordt van klein geschreven:

Mevrouw Jansen-van Dam.

Bovenstaande regels gelden voor Nederlandse namen. In België verschilt de schrijfwijze van de achternaam per persoon en gaat men uit van de naam zoals deze bij de burgerlijke stand geregistreerd is. Deze schrijfwijze wordt consequent aangehouden; Jan Van Den Broucke wordt dus aangeduid als 'De heer Van Den Broucke' en Jan Van den Broucke als 'De heer Van den Broucke'.

De of het modem?

Als een afkorting in je eigen taal ontstaat, heb je meestal goed zicht op het onverkorte woord. Het is het CDA (het Christen-democratisch Appel) en de SP (de Socialistische Partij). Bij afkortingen en leenwoorden uit andere talen is het soms moeilijk te bepalen welk lidwoord je moet gebruiken. De keus voor de of het wordt veelal bepaald door associatie. De klank, het oorspronkelijke lidwoord en het woord dat bij je opkomt als betekenis, spelen dan een rol bij de keuze van het woordgeslacht.

Zo staat FBI, de Amerikaanse inlichtingendienst, voor Federal Bureau of Investigation en zouden we eigenlijk het FBI (via het kernwoord het bureau) moeten zeggen. Bij dit soort woorden is het gekozen lidwoord echter vaak afhankelijk van het geslacht van het Nederlandse woord dat bij je opkomt als betekenis. Vandaar dat we spreken over: de FBI (vgl. de inlichtingendienst).

De keus van het lidwoord wordt in principe dus bepaald door het geslacht van het kernwoord. Bij modem (samentrekking van het Engelse modulator-demodulator) is het kernwoord demodulator, een de-woord. Vandaar dat veel mensen 'de modem' zeggen. Andere mensen vinden dit onnatuurlijk klinken en hebben gevoelsmatig een voorkeur voor 'het modem'. De woordenboeken geven beide groepen gelijk, je mag zowel de als het modem zeggen.
Andere moderne 'tweeslachtige' woorden zijn display, attachment en account.
Zie ook Google dat woord!

Een of één?

Wanneer schrijf je een en wanneer één? In de regel voeg je accenten toe wanneer je het woord als telwoord gebruikt. Voorbeelden:

Je hebt één uur de tijd.
Na één drankje ging hij alweer naar huis.

In onderstaande voorbeeldzinnen zie je het verschil tussen een en één:

Ik ga nog een keer met je naar dat museum.
Ik ga nog één keer met je naar dat museum.

Toch schrijf je niet altijd één wanneer je het getal 1 hoort. Waar het een vaste uitdrukking betreft worden de accenten weggelaten. Denk aan: 'een van de twee' of 'een en ander'. De redenatie is dat de interpretatie van het woord binnen de uitdrukking zo voor de hand ligt, dat accenten overbodig zijn.

Twijfelgevallen zijn vaste uitdrukkingen waarin wel heel nadrukkelijk het telwoord wordt gebruikt, zoals 'tien tegen een' en 'aan een stuk door'; daarbij wordt doorgaans 'een' geschreven, zonder accenten, maar ter verduidelijking is ook 'één' toegestaan.

Tot slot: in samenstellingen worden nooit accenten gebruikt (eenoudergezin, eenmanszaak).

Euro, euro's, euro, euros?

We gebruiken de euro inmiddels al meer dan een jaar, maar wat is nou eigenlijk de juiste schrijfwijze? Allereerst worden alle munteenheden met een kleine letter geschreven, dus schrijven we euro. Ook samenstellingen met en afleidingen van euro worden met een kleine letter geschreven: eurobiljet, eurogebied. Dergelijke samenstellingen krijgen alleen een koppelteken als er sprake is van klinkerbotsing (als het tweede lid met a, e, i, o of u begint): euro-introductie, euro-uitgifte. De meervoudsvorm is euro's en de verkleinvorm eurootje.

Direct na een voorzetsel gebruiken we doorgaans de meervoudsvorm: een bedrag in euro's. Als er echter een lidwoord tussen het voorzetsel en de munteenheid staat, gebruiken we het enkelvoud: overschakelen op de euro.

Tenslotte gebruiken we als er een getal voor staat de enkelvoudsvorm: een bedrag van 25 euro. Alleen als het heel duidelijk om munten van 1 euro gaat, kan na een getal wel een meervoud volgen: Ik heb drie euro's (muntstukken). Een bedrag van € 7,50 wordt omschreven als zeven euro en vijftig cent.

Niet alle hard- en software kent het €-symbool, dat overigens nog niet in alle lettertypes bestaat. Zo gebeurt het dat het €-teken verdwijnt bij het afdrukken van een document, of plots niet verschijnt bij een PowerPoint-presentatie op een andere computer dan waarop de presentatie samengesteld werd. Bij twijfel kun je voorlopig het beste het woord euro of de ISO-code EUR gebruiken voor elektronische gegevensuitwisseling.

Google dat woord!

Zoekmachine Google (www.google.nl) maakt het een stuk makkelijker om taalvragen als de of het modem op te lossen. Door een bepaalde uitdrukking in Google op te zoeken, kun je nagaan hoe courant zij is. Zo blijkt dat 'het modem' op Google circa 140.000 maal voorkomt, terwijl 'de modem' circa 272.000 keer gevonden wordt. Andere 'tweeslachtige' woorden scoren als volgt:

	de-spelling	het-spelling
display	3410	6510
attachment	526	721
account	2430	2490

Op deze manier biedt Google een fantastische aanvulling op bestaande naslagwerken. Het is wel van belang dat je op de juiste manier zoekt. Om een uitdrukking met meerdere woorden op te zoeken, plaats je dubbele aanhalingstekens voor de op te zoeken combinatie ("het modem). Doe je dit niet dan krijg je naast teksten met de woordcombinatie 'het modem' ook teksten waarin de woorden 'het' en 'modem' los van elkaar voorkomen.

Zie ook de of het modem.

On line, on-line of online?

Het Nederlands loopt hijgend achter het Engels aan om al het nieuwe jargon te assimileren. Weinig woorden worden momenteel zo inconsistent gespeld als het woord online. 'De Dikke' schrijft het als 'on line', maar beschouwt het als een bijwoord terwijl de ervaring leert dat online vaker bijvoeglijk dan bijwoordelijk gebruikt wordt. Hiervoor geven de Dikke Van Dale noch het Groene Boekje een oplossing. Zelfs het gezaghebbende genootschap Onze Taal 'begrijpt' het issue niet helemaal en heeft de voorkeur voor de schrijfwijze 'on line' bij bijvoeglijk gebruik. Er zijn echter maar twee mogelijke schrijfwijzen: online of on-line, zoals de Amerikanen of Britten het schrijven. Beide schrijfwijzen worden door elkaar gebruikt. Aangezien streepjes bij voorkeur vermeden dienen te worden en de term volkomen ingeburgerd is, kiezen wij voor de schrijfwijze 'online'.

Dus:
een online adviesdienst (bijvoeglijk naamwoord).

Maar:
Hij gaat on line (bijwoordelijk gebruikt).

Overigens is de spelling 'on-line' voor het bijvoeglijk naamwoord niet per se fout, 'on line' wel.

Zie ook aaneenschrijven, streepje of spatie?

Updaten, updatete, geüpdatet...

Vermijd je vervoegingen van deze nieuwerwetse werkwoorden ook zoveel mogelijk? Toch valt de moeilijkheid hiervan wel mee. In principe worden ze net zo vervoegd als doorsnee Nederlandse werkwoorden. Het is alleen even wennen aan een nieuw woordbeeld.

Bekijk hier de vervoegingen van Attachen, E-mailen, Downloaden, Faxen, Dubbelklikken, Deleten, Updaten

Mocht je een specifieke taalvraag hebben, bel dan met een van onze projectmanagers: bel vertaalbureau 020-5141560.