Heinekens apostrof

Afgelopen week heette Heineken weer even Heineken's. Op de gevel van de oude brouwerij in Amsterdam werden de apostrof en de s tijdelijk teruggeplaatst. Maar hoort de apostrof daar eigenlijk wel?

Het was mij eigenlijk nooit opgevallen dat er zoveel ruimte zat tussen de met bladgouden letters gespelde woorden Heineken en Brouwerij. Volgens het Parool zijn de apostrof en de s in de jaren vijftig verwijderd; dat was dan ook wel ver voor mijn tijd. Heineken viert dit jaar de 150ste verjaardag van de brouwerij, en wilde dat luister bijzetten met iets bijzonders. Als taalliefhebbers kunnen we dat alleen maar prijzen.

De krant meldt ook dat Freddy Heineken de apostrof-s destijds liet verwijderen "omdat hij de toenmalige naam niet internationaal vond klinken". Dat is een raar verhaal: waarom liet hij 'Brouwerij' dan wel staan? En Heineken's lijkt Engels; hartstikke internationaal, toch?

Het klopt wel dat de naam van het bier destijds werd gewijzigd. Op de etiketten stond eerder Heineken's Pilsener Bier, waarbij Pilsener Bier de prominente plek in de banderol had. De in Amerika in marketingtechnieken geschoolde Freddy Heineken besloot dat de naam kortweg Heineken moest worden, en dat die naam de ereplaats verdiende op het etiket.

Met het verwijderen van de apostrof-s van de gevel stond er niet meer "de brouwerij van de firma Heineken", maar "de brouwerij waar het Heinekenbier wordt gebrouwen".  (Eigenlijk hadden Heineken en brouwerij dan aan elkaar geschreven moeten worden...) Niet het bedrijf maar het bier moest voorop staan. We kunnen het hem niet meer vragen, maar ik wed er een kratje pils om dat dat Freddy Heinekens bedoeling was.

Eigennamen en merknamen

Eigenlijk hoorde die apostrof er überhaupt al niet, denkt u misschien. Het Groene Boekje stelt immers "De apostrof wordt gebruikt voor de tweedenaamvals-s van woorden die eindigen op a, e, i, o, u of y, voorafgegaan door een medeklinkerletter of lettergreepgrens. (Met de e is de /ee/ bedoeld.)" Freddy's brouwerij, dus. Sisklanken krijgen alleen een apostrof: Jens' buren. In alle overige gevallen wordt de s gebruikt: tantes auto, Heinekens bier.

De spelling Heineken's was in de negentiende eeuw algemeen gebruikelijk bij eigennamen. De Vries en Te Winkel, die de regels opstelden die vanaf 1883 door de overheid gebruikt werden, schreven in hun Grondbeginselen der Nederlandsche spelling (1873): "Ook is het onveranderlijk bewaren van den vorm der eigennamen wenschelijk ten einde alle verwarring te voorkomen." Met de apostrof-s bleef de persoonsnaam duidelijk. Die regel werd pas in de twintigste eeuw verlaten.

Wel merkt J. Renkema in zijn Schrijfwijzer (1979) op dat de apostrof nog vaak gebruikt wordt om een merknaam duidelijker te laten uitkomen. Denk aan Van Nelle's shag of Canon's camera. Dan zou Heineken's bier (een merk) nog kunnen, maar zou Heineken's brouwerij (geen merk) over het randje zijn. De Taalunie vindt de uitzondering overigens sowieso 'niet officieel'.

Formeel mag het in dit geval dus niet, de apostrof-s. Maar op de gevel was het een fraaie herinnering aan vervlogen tijden.