De nieuwe Schrijfwijzer

Onlangs verscheen een nieuwe editie van de Schrijfwijzer, de vijfde alweer. Het boek is een begrip onder tekstschrijvers en redacteuren. Het is, zoals de oorspronkelijke  ondertitel aangeeft, een handboek voor duidelijk taalgebruik. Het bevat talloze aanwijzingen over onder meer tekstopbouw, zinsbouw, woordgebruik, leestekens en spellingskwesties.

Ik heb hier nog de eerste editie in de kast staan, uit 1979. Het is een tweedehands exemplaar, met achterin de met potlood geschreven prijzen 37,50, 22,50 en 12,50. Een winkeldochter dus; het was dan ook al lang geen 1979 meer toen ik het kocht. We betaalden nog wel met guldens. De nieuwste editie kost toevallig ook 37,50 - euro.

Auteur Jan Renkema (1948) werd in 1975 aangetrokken door de Staatsuitgeverij als taalkundig adviseur. De uitgeverij wilde een handboek taalgebruik maken. Ze kwam daarmee tegemoet aan een wens van de door de voorzitter van de Tweede Kamer ingestelde commissie Duidelijke Taal, die pleitte voor een dergelijk handboek speciaal voor ambtenaren. Renkema en de Staatsuitgeverij kozen voor een breder publiek: eigenlijk iedereen die een heldere tekst wil schrijven.

Inmiddels is de Schrijfwijzer 33 jaar, vier edities, 450.000 verkochte exemplaren en een uitgever verder. Elke editie kreeg een eigen kleur omslag: de eerste bruin, de jongste blauw. In de tussentijd zijn allerlei andere stijlgidsen verschenen, meestal met een beperktere opzet dan het standaardwerk van Renkema. Vooral de gidsen van kranten zijn populair. De bekendste is waarschijnlijk die van de Volkskrant. Online staat de stijlgids van NRC Handelsblad, opgesteld samen met Van Dale lexicografie.

De Schrijfwijzer is inmiddels ook multimediaal, of multimodaal zoals Renkema het noemt. Kopers van het boek kunnen op Schrijfwijzer.nl terecht voor oefeningen bij de zojuist gelezen theorie. Diverse taaltips en video's over heikele kwesties zijn voor iedereen toegankelijk. Erg uitgebreid is de site echter niet. Er zijn op internet veel uitvoeriger bronnen te vinden; zie ons overzicht van taalsites.

Uiteraard is er ook kritiek op de Schrijfwijzer. De finesses van taal en stijl zijn immers onderwerpen waarover je bijna eindeloos van mening kunt verschillen. Taalkundige Marc van Oostendorp heeft een hele reeks blogposts gewijd aan het volgens hem ouderwetse en soms ronduit foutieve werk van Renkema.

In die discussie ga ik me niet mengen. Ik koester mijn bruine Renkema, een monument in de tekstschrijverij. Tot slot een tip voor een ieder die zijn teksten helder en duidelijk wil krijgen, en geen trek heeft in haarkloverij: schakel een professionele redacteur in. Zeker als u de tekst in een vreemde taal wilt laten schrijven is een gespecialiseerde copywriter onmisbaar.

Freek Roset