Sinds Lemmy

Slechtlopende zinnen door gekunstelde vertalingen: translatorese.

"Het is vandaag 666 dagen sinds Lemmy stierf", zagen we onlangs een journalist twitteren. Hij doelde op Lemmy Kilmister, de in 2015 overleden oprichter en leadzanger van de heavymetalband Motörhead. Cultfiguur Lemmy wordt door sommigen als the god of metal gezien, en metal flirt soms met satanisme, wat een toespeling op het Bijbelse getal 666 grappig maakt. Het getal van het beest, immers.

Lemmy (rechts) met typerende groet. (CC0-foto, bron)

Het is alleen geen goed Nederlands. Zeker weten doen we het niet, maar vermoedelijk is hier gehaast een zin uit het Engels vertaald: "It has been 666 days since Lemmy passed away." Dergelijke zinnen doken die dag vaker op op Twitter. Een betere vertaling zou zijn "Het is vandaag 666 dagen geleden dat Lemmy overleed". Since kun je niet altijd met sinds vertalen.

Een vertaling waar de brontekst doorheen schemert noemen we in het Engels translatorese. Dat woord lijkt op legalese: het voor leken onleesbare jargon van juristen. Er zijn verschillende definities van. Wiktionary, het woordenboekinitiatief van de Wikipedia-gemeenschap, omschrijft het als "stilted or unidiomatic language produced by automated translation" (gekunstelde of onidiomatische taal gemaakt door automatische vertaling). Daar valt wel wat op af te dingen: we kunnen de computer niet overal de schuld van geven. Woordenboek Merriam-Webster noemt twee mogelijkheden: "the jargon of a translator" (zie legalese) en "poorly translated matter". Armoedig vertaalde tekst: dat klinkt al beter.

Het woord onidiomatisch dat ik net gebruikte verdient geen schoonheidsprijs, maar het stipt wel een belangrijk punt aan: idioom. Idioom duidt op de eigenaardigheden van een taal, op het taaleigene. Daarmee worden niet spreekwoorden en gezegden bedoeld maar meer de manier waarop je iets nu eenmaal zegt in een bepaalde taal.

Een voorbeeld: in het Engels zeg je "What time is it?" In het Nederlands is "Welke tijd is het?" grammaticaal correct, maar toch geen góed Nederlands. "Hoe laat is het?", zeggen we liever.

Het bestrijden van translatorese is min of meer onze core business. Onze stijlgids Engels staat bol van de voorbeelden van vertaling van idioom. Onze vertalers gebruiken professionele tools om idioom consistent te vertalen. Woord-voor-woordvertalingen zijn bij ons uit den boze. Mocht er desondanks een foutje in de vertaling glippen, dan wordt dat in de revisie gecorrigeerd.

We twijfelen nog wel over een goed Nederlands woord voor translatorese. Vertaaltaal, vertalerstaal, vertalingo?

Freek Roset