Taal

“Ik wil nu van Alkmaar naar Berlijn”, zei ik tegen mijn telefoon. En meteen toonde de Reisplanner-app van de NS de eerstvolgende trein, inclusief vertrektijd, overstap en aankomsttijd op Berlin Hauptbahnhof. Door tegen de app te praten krijg ik sneller een reisadvies dan wanneer ik zelf de stationsnamen moet intikken. De app herkent ook vragen à la “Wat zijn de vertrektijden van Amsterdam Muiderpoort” en “Wat kost een enkele reis van Rotterdam naar Den Haag Centraal”.

Onlangs vertelde op zaterdagochtend op Radio 1 een gast enthousiast over zijn aanstaande gardening event. De trouwe luisteraar van de Tros Nieuwsshow weet dan dat de gast een berisping te wachten staat van presentatrice Mieke van der Weij: "Waarom moet dat toch in het Engels?" Van der Weij, van huis uit neerlandica, werpt zich geregeld op als fervent verdediger van het Nederlands.

Op de website van Onze Taal stelde taalkundige Frank Jansen onlangs de vraag "Moet de overheid de spelling met rust laten?" Een interessante vraag, zeker in tijden waarin politieke partijen tamboereren over 'minder overheid' en 'minder regels'. Hoe is dat in andere landen geregeld?

Het is helaas onduidelijk wat Jansen precies bedoelt. Moeten de huidige spellingregels nooit meer veranderd worden? Of bedoelt hij dat het fenomeen officiële spelling helemaal afgeschaft zou moeten worden? Het wordt niet duidelijk uit zijn artikel.

Onlangs verscheen een nieuwe editie van de Schrijfwijzer, de vijfde alweer. Het boek is een begrip onder tekstschrijvers en redacteuren. Het is, zoals de oorspronkelijke  ondertitel aangeeft, een handboek voor duidelijk taalgebruik. Het bevat talloze aanwijzingen over onder meer tekstopbouw, zinsbouw, woordgebruik, leestekens en spellingskwesties.

Ik heb hier nog de eerste editie in de kast staan, uit 1979. Het is een tweedehands exemplaar, met achterin de met potlood geschreven prijzen 37,50, 22,50 en 12,50. Een winkeldochter dus; het was dan ook al lang geen 1979 meer toen ik het kocht. We betaalden nog wel met guldens. De nieuwste editie kost toevallig ook 37,50 - euro.

Taal is de meest verfijnde vorm van gedrag die wij kennen. Bijna alles wat wij in het dagelijks leven doen - en dat geldt niet alleen voor medewerkers van een vertaalbureau - doen wij met behulp van taal. En iedereen die niet gehinderd wordt door een ernstige handicap leert zijn moerstaal spreken. Maar het wonderbaarlijkste is wel dat het verwerven van taal plaatsvindt met behulp van een instrument dat plastisch is, nl. het brein, dat zich vormt voor en door de kennis dat het vergaart. Zo leert een kind taal alsof het klokkijken leert met een horloge dat niet stil wil staan.

Het is prachtig dat iets zo oneindig verfijnds in deze ene vorm, de gesproken taal, binnen het handbereik ligt van vrijwel ieder mens. Je hoeft maar over heel weinig intelligentie te beschikken om te leren praten. Eén trede hoger op de ladder van intelligentie en taalbeheersing en je kunt al jokken. Het belang hiervan dient niet onderschat. Want 'Everybody lies', zoals House al zegt. Leugens zijn de smeerolie van het sociale contact. En liegen doen we vooral met taal. Midas Dekkers huldigt een vergelijkbaar standpunt als hij stelt dat wanneer je iets wilt weten over de motieven van mensen, je moet beginnen met het geluid uit te zetten.